• ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 1: Η επαγγελματική και συναισθηματική ευημερία των εκπαιδευτικών, παράγοντες που την καθορίζουν και την διευκολύνουν
• ΔΙΚΤΥΟ 1: Δίκτυο ψυχοκοινωνικής ενδυνάμωσης μαθητών και μαθητριών

Τα βασικά ερωτήματα αφορούσαν: (α) τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας όπως τις βίωσαν αλλά και τις εντοπίζουν στους/στις μαθητές/μαθήτριές τους οι εκπαιδευτικοί, (β) τον ορισμό της ψυχικής ευημερίας και ανθεκτικότητας, (γ) τα χαρακτηριστικά του ευάλωτου στα παιδιά όπως και τα χαρακτηριστικά των πιο ευπροσάρμοστων παιδιών, (δ) θετικές δράσεις σε ατομικό και σχολικό επίπεδο ή μέσα από τη στήριξη σε κάποιο πρόγραμμα ΕΜ, και τέλος (ε) τα «κέρδη» της συζήτησης και του μοιράσματος/καλές πρακτικές και αποτελεσματικές εισηγήσεις.

Συμπερασματικά, τα εργαστήρια κατέληξαν στο ότι παρά το γεγονός ότι οι αρνητικές επιδράσεις αυτής της πολύ δύσκολης για όλους περιόδου ήταν και εμφανείς και έντονες (π.χ. μοναξιά, θλίψη, άγχος, απομόνωση, ανασφάλεια, κ.λπ.) τόσο για τους/τις εκπαιδευτικούς όσο και για τους/τις μαθητές/μαθήτριες, έγινε μια πολύ μεγάλη προσπάθεια αντιμετώπισής τους μέσα από την αλληλοϋποστήριξη, τη συνεργασία, την ανάληψη πρωτοβουλιών, την αλληλεγγύη. Οι εκπαιδευτικοί πρότειναν τρόπους που εφάρμοσαν και μοιράστηκαν καλές πρακτικές που στόχευαν στην ψυχική ενδυνάμωση και ευημερία, που είτε ατομικά, είτε σε ομάδα, είτε σε κάποιο δίκτυο στο πλαίσιο του προγράμματος Επαγγελματικής Μάθησης εφαρμόστηκαν προς απάμβλυνση των αρνητικών συνεπειών της πανδημίας στους/στις ίδιους/ίδιες, στο έργο τους και στα παιδιά.

• ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2: Προσαρμογή στις ανάγκες του σχολείου - ευελιξία

Ο άξονας αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων επαγγελματικής μάθησης του Εργαστηρίου ήταν το συγκείμενο του σχολείου, η ανάγκη για ευελιξία και ο ρόλος του αναστοχασμού σε αυτή τη διαδικασία.

Μια κοινή παραδοχή ήταν ότι για να πετύχει, όχι μόνο ένα πρόγραμμα επαγγελματικής μάθησης, αλλά οποιαδήποτε δράση σε ένα σχολείο, βασική προϋπόθεση είναι η καλή γνώση του συγκείμενου του σχολείου, των ιδιαίτερων συνθηκών δηλαδή, που επικρατούν σε ένα σχολείο σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, είναι ο τρόπος διοίκησης, η κουλτούρα μάθησης, το κλίμα του σχολείου, και τόσα άλλα, τα οποία, σε συνδυασμό με συνεχή αναστοχασμό μπορούν να οδηγήσουν σε προσαρμογή ή πολλές προσαρμογές.

Σε αυτή τη βάση έγινε η συζήτηση αρχικά για το πώς αποκτάται η καλή γνώση του συγκείμενου του σχολείου. Συμφωνήσαμε ότι είναι σημαντικό να ακολουθηθεί μια διαδικασία από κάτω προς τα πάνω με διάγνωση αναγκών όλων των σημαντικών Άλλων που συναποτελούν το σχολείο, πρώτα των εκπαιδευτικών και των μαθητών και αναλόγως του θέματος και των γονέων των μαθητών/μαθητριών του σχολείου.

Στη συνέχεια, έγινε αναφορά στους παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν στην αλλαγή του συγκείμενου του σχολείου που σαφώς δεν είναι κάτι στατικό. Μπορεί να είναι αλλαγές στο προσωπικό ή στη διεύθυνση του σχολείου, στον σύνδεσμο γονέων, οι οδηγίες του ΥΠΠΑΝ, μπορεί να είναι η συσσώρευση μαθητών και μαθητριών με προβληματική συμπεριφορά σε ένα τμήμα, μια απώλεια ή μια πανδημία.

Το κυριότερο μέρος της συζήτησης εστιάστηκε στις περιπτώσεις σχολείων που συμμετέχουν σε πρόγραμμα επαγγελματικής μάθησης των εκπαιδευτικών τους. Τονίστηκε ότι η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα είναι σύμφυτες με το σκεπτικό του προγράμματος και ότι ήδη από τη διαδικασία της διάγνωσης αναγκών και της νοηματοδότησης του ζητήματος που απασχολεί το σχολείο, οι εκπαιδευτικοί μπαίνουν σε μια διαδικασία αναστοχασμού και μετακίνησης από τις αρχικές τους θέσεις. Αυτό μπορεί να συνεχιστεί σε όλη την πορεία, αφού παράγοντες όπως η διαδικασία του μοιράσματος, της ευθύνης, της εργασίας, του εκπαιδευτικού υλικού, οι αλλαγές που μπορεί να προκύψουν όταν ιδωθούν οι οπτικές των άλλων, η αλληλεπίδραση των ρόλων, οι επίδραση μιας επιμορφωτικής συνάντησης, όλα αυτά, οδηγούν το σχολείο σε συλλογικές αποφάσεις, προκειμένου η βελτίωση να γίνει ορατή.

Τέλος, συζητήθηκαν οι ιδέες που οι συνάδελφοι θα υιοθετούσαν στο σχολείο τους. Οι κυριότερες από αυτές είναι η σημαντικότητα της επικοινωνίας στο σχολείο, η διάθεση για αλλαγή, αλλά και ο σχεδιασμός της ανά περίσταση, η αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού του σχολείου που γνωρίζει όσο κανείς άλλος το συγκείμενο, η αξιοποίηση ευκαιριών όπως το πρόγραμμα της υποστήριξης της επαγγελματικής μάθησης κ.ά.

• ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 3: Η δημοκρατική θεώρηση της επαγγελματικής μάθησης - Ισορροπία ανάμεσα σε ατομικές και συλλογικές ανάγκες

Αρχικά οι συμμετέχοντες/συμμετέχουσες απάντησαν μέσω του mentimeter στο ερώτημα «Τι σημαίνει για εσάς δημοκρατία στην εκπαίδευση;» και στη συνέχεια τέθηκε το πλαίσιο του εργαστηρίου εν μέσω των πρόσφατων εξελίξεων ανά το παγκόσμιο και συγκεκριμένα σε σχέση με τις οξυμένες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες λόγω της πανδημίας και της έξαρσης ρατσιστικών περιστατικών αλλά και των αγώνων για κοινωνική δικαιοσύνη.

Στη συνέχεια, ακολούθησε συζήτηση με τη χρήση του Jamboard στη βάση των ερωτημάτων: Πώς τέθηκαν οι στόχοι (ατομικοί / συλλογικοί) της επαγγελματικής σας μάθησης; Πώς διασφαλίστηκε η ισορροπία ανάμεσα στις ατομικές και συλλογικές ανάγκες; Πώς προωθείται η συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών του σχολείου σας; Πώς ατομικά και συλλογικά στοχαστήκαμε για τις ανάγκες και τις δυνατότητες να δράσουμε; Πώς το σχολικό πλαίσιο, τα δίκτυα σχολείων ή άλλες δομές και πρόσωπα στήριξαν τις ατομικές ανάγκες και δυνατότητες για κάθε εκπαιδευτικό; Πώς έχει επηρεαστεί η δουλειά που γίνεται στην επαγγελματική μάθηση από τις οξυμένες κοινωνικές ανισότητες λόγω της πανδημίας;

Κλείνοντας το εργαστήριο, έγινε αναφορά στο Πλαίσιο Δεξιοτήτων για Κουλτούρα Δημοκρατίας και Διαπολιτισμικού Διαλόγου του Συμβουλίου της Ευρώπης, που μπορεί να αξιοποιηθεί στο πλαίσιο της εκπαίδευσης για τη δημοκρατική πολιτότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

• ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 4: Ανταπόκριση στις διαφορετικές ανάγκες των εκπαιδευτικών και της σχολικής μονάδας

Εντοπίστηκαν, σε επίπεδο ολομέλειας, ανάγκες ψυχοπαιδαγωγικής φύσεως (π.χ. συναισθηματικές ανάγκες, πειθαρχία), ανάγκες σε πλαίσιο διδακτικού αντικειμένου και ανάγκες ομάδων π.χ. ομάδες αδελφών τμημάτων. Στη συνέχεια προσδιορίστηκαν οι τρόποι με τους οποίους είναι δυνατόν οι ανάγκες αυτές να διαγνωστούν: πρόκειται για την παρατήρηση και την αξιολόγησή τους από την ομάδα ΕΜ του Σχολείου, τη συνέντευξη, το ερωτηματολόγιο και την επακόλουθη ανάλυση και συζήτηση σε πλαίσιο παιδαγωγικής συνεδρίας. Τέλος, ορίστηκαν οι μέθοδοι με τις οποίες είναι δυνατόν να ιεραρχηθούν οι ανάγκες και αυτές είναι η ποσοτική και ποιοτική αποτίμηση των απαντήσεων, η νοηματοδότηση, και η διασταύρωση με άλλους εμπλεκόμενους φορείς π.χ. τους μαθητές και τις μαθήτριες, τη Διεύθυνση και τους γονείς. Συζητήθηκε η πιθανότητα ύπαρξης πολλαπλών ζητημάτων στη σχολική μονάδα και διευκρινίστηκε η ανάγκη της διάκρισης ενός ζητήματος μέσω των ιδιαίτερων συνθηκών κάθε περίπτωσης.

Στη συνέχεια προτάθηκαν τρόποι ανταπόκρισης στις ανάγκες αυτές αξιοποιώντας κατ΄αρχάς το σχολικό πλαίσιο. Στο σχολικό πλαίσιο, λοιπόν, είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ο θεσμός του Υπεύθυνου Τμήματος, του καθηγητή/της καθηγήτριας ΣΕΑ, τα ιδιαίτερα προσόντα και ικανότητες των εκπαιδευτικών και τα κονδύλια του Σχολείου, ο/η Παιδαγωγικός Σύμβουλος, ο συντονιστής/η συντονίστρια ΕΜ. Τέθηκε επίσης το θέμα της ενίσχυσης των υποδομών και η αναβάθμιση/αγορά Η.Υ. Στο επίπεδο αξιοποίησης των δυνατοτήτων που παρέχονται από το ΥΠΠΑΝ και το ΠΙ, συζητήθηκαν η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχονται από το Πρόγραμμα ΕΜ, η ευκολότερη πρόσβαση σε σεμινάρια και επιμορφώσεις για τα σχολεία που υποστηρίζονται στο Πρόγραμμα αυτό, η συμμετοχή σε δίκτυα στο πλαίσιο δομών όπως το ΠΑΒΙΣ και η ΥΕΨ, η αξιοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων κ.ά. Τέλος, στο επίπεδο αξιοποίησης των δυνατοτήτων που παρέχονται από την Τεχνολογία, αναφέρθηκαν οι διάφορες πλατφόρμες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης π.χ. Teams, Moodle, τα διάφορα εφαρμογίδια, οι εφαρμογές που δίνουν τη δυνατότητα επικοινωνίας με τους μαθητές και τις μαθήτριες σε εξωδιδακτικό χρόνο π.χ. viber, messager κ.λπ., και οι πλατφόρμες ηλεκτρονικής διοίκησης.

• ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 5: Ο δυναμικός χαρακτήρας της επαγγελματικής ταυτότητας των εκπαιδευτικών

Αρχικά, εκπαιδευτικοί εντόπισαν τα πολυάριθμα αλλά και ετερόκλητα στοιχεία που καθορίζουν την ταυτότητα τους. Ως κυρίαρχα στοιχεία, επικράτησαν οι εμπειρίες, τόσο όσον αφορά στην παιδαγωγική τους κατάρτιση, τη φιλοσοφία και τα πρότυπά τους όσο και τα στοιχεία του επαγγελματισμού, με όλα όσα ο όρος περικλείει, και της ευελιξίας, εξίσου. Σε όλες τους τις επισημάνσεις, η ικανότητα συλλογικής θεώρησης αλλά και λειτουργίας στην κοινότητα μάθησης του σχολείου, αναδείχθηκε ως καθοριστικό χαρακτηριστικό ώστε να ανταποκρίνονται στις καθημερινές προκλήσεις τους.

Στη συνέχεια, κατονόμασαν τους νέους και πολυδιάστατους ρόλους τους οποίους κλήθηκαν να επιτελέσουν τους τελευταίους μήνες (καθοδηγητές, δημιουργοί, ενορχηστρωτές, επιμορφωτές, υποστηρικτές, ερευνητές κ.ά.) τόσο στη σχέση τους με τους/τις μαθητές/μαθήτριες όσο και με τους/τις γονείς και τους/τις συναδέλφους. Η αναγκαιότητα να ενεργήσουν σε άλλο ρόλο προέκυψε με την πανδημία, απροειδοποίητα, ενώ η ανταπόκριση σε αυτή την πρόκληση ήταν επιτακτική και άμεση. Εντούτοις, διαπίστωσαν και επισήμαναν ότι η ικανότητα λήψης αποφάσεων, πρωτοβουλιών, και παροχής λύσεων στα συνεχώς αναφυόμενα προβλήματα είναι αναγκαία δεξιότητα στη σχολική καθημερινότητα, η οποία, εκ φύσεως, αλλάζει συνεχώς και στην οποία καλούνται οι εκπαιδευτικοί να προσαρμοστούν ανά πάσα στιγμή. Τα χαρακτηριστικά της ταυτότητας του εκπαιδευτικού που στάθηκαν καταλυτικά στην επιτυχή ανταπόκριση στους νέους αυτούς ρόλους, εντοπίστηκαν στον επαγγελματισμό, τη δημιουργικότητα αλλά κυρίως στην ενεργό συμμετοχή τους στην κοινότητα του σχολείου (επικοινωνία, αλληλεπίδραση, συνεργασία), με τα πολλά συν (+) που αυτή προϋποθέτει.

• ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 6: Ο αναστοχασμός ως διαδικασία για αναδόμηση και βελτίωση της επαγγελματικής μάθησης των εκπαιδευτικών

Οι εκπαιδευτικοί συσχέτισαν τον αναστοχασμό με τις έννοιες της αυτοβελτίωσης, της αυτοαξιολόγησης και της ενδυνάμωσης, όπως προκύπτει μέσα από ανταλλαγή καλών πρακτικών όπως αλληλοπαρακολουθήσεις διδασκαλιών, βιωματικά εργαστήρια, συνεδρίες προσωπικού. Στη συνέχεια, παρουσίασαν αναστοχαστικά εργαλεία, τα οποία αξιοποίησαν και μοιράστηκαν τις εμπειρίες τους, αξιολογώντας τη χρησιμότητά τους. Το εργαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι αναστοχαστικές δράσεις έχουν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην αλλαγή κουλτούρας όσον αφορά τη δημιουργία κοινότητας μάθησης, υπογραμμίζοντας τη σημαντικότητα της συνεχούς μετακίνησης από τον ατομικό στο συλλογικό αναστοχασμό και αντίστροφα.

Λέξεις-κλειδιά: αναστοχασμός, αυτοβελτίωση, κουλτούρα, αναδόμηση, συλλογικός αναστοχασμός

• ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 7: Επαγγελματική μάθηση των εκπαιδευτικών μέσα από τη λειτουργία κοινοτήτων μάθησης

Το εργαστήριο εστίασε στο τι σημαίνει «επαγγελματική κοινότητα μάθησης» και οι συμμετέχοντες/συμμετέχουσες περιέγραψαν τις κοινότητες μάθησης ως ομάδες εκπαιδευτικών που έχουν κοινό όραμα και κοινό στόχο, που χαρακτηρίζονται από συνεργασία, αλληλεπίδραση και αλληλοστήριξη σε κλίμα εμπιστοσύνης. Τα μέλη των κοινοτήτων μάθησης μοιράζονται ιδέες, πειραματίζονται και διερευνούν τον τρόπο λειτουργίας τους μέσα στο σχολείο για την ανάπτυξη και τη μάθηση εκπαιδευτικών και παιδιών, συνεργάζονται για να κάνουν δράσεις για τον κοινό στόχο, αναστοχάζονται και αναλύουν κριτικά τις δράσεις τους. Από την εργασία σε υποομάδες προέκυψαν απαντήσεις ως εξής:

• Τι μπορούν να κάνουν οι κοινότητες μάθησης: συνδιδασκαλίες, δημιουργία τράπεζας υλικού, συμμετοχή των παιδιών στη λήψη αποφάσεων, δράσεις στην τάξη και στο σχολείο ευρύτερα, ατομικός και συλλογικός αναστοχασμός κ.ά.
• Τι αναμένεται να αξιοποιήσουν ως στήριξη ή διευκόλυνση: στήριξη της διεύθυνσης του σχολείου, ενεργός ρόλος του ατόμου που συντονίζει, στήριξη από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, μικρές υποομάδες με κοινό χρόνο, καλές πρακτικές από άλλα σχολεία, αξιοποίηση της καθημερινότητας του σχολείου κ.ά.
• Τι συναισθήματα ή εμπειρίες αναμένεται να βιώσουν: αρνητικά συναισθήματα, άγχος, πίεση και επιφυλάξεις στην αρχή, αλλά μέσα από τη συνεργασία, αναδύονται θετικά συναισθήματα, αισθήματα ασφάλειας και ενδυνάμωσης, δίνονται κίνητρα και η ομάδα δίνει ενέργεια για διαχείριση των προκλήσεων
• Ποιες δυσκολίες αναμένεται να αντιμετωπίσουν: η ανάγκη για κοινό χρόνο συντονισμού και αναστοχασμού, η θέληση των συναδέλφων για συνεχή αφοσίωση, ο φόρτος εργασίας, η μη σταθερότητα του προσωπικού, η έλλειψη κουλτούρας και αποδοχής της συνεργασίας και του μοιράσματος, η δυσκολία στην αλλαγή και η έξοδος από την απομόνωση

Συμπερασματικά, το εργαστήριο κατέληξε στο ότι οι κοινότητες μάθησης προσφέρουν βελτιωμένα μαθησιακά αποτελέσματα, εμπειρίες διεύρυνσης των διδακτικών προσεγγίσεων και του ορίζοντα μάθησης εκπαιδευτικών και μαθητών/μαθητριών μέσα από την αλληλεπίδραση και την αυτονομία δράσης. Τονίστηκε η συνεισφορά των κοινοτήτων μάθησης στην ικανοποίηση αναγκών των εκπαιδευτικών μέσω των θετικών συναισθημάτων που προκύπτουν, της αλληλοϋποστήριξης και της εξόδου από την απομόνωση.

• ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 1: Η επαγγελματική και συναισθηματική ευημερία των εκπαιδευτικών, παράγοντες που την καθορίζουν και την διευκολύνουν
• ΔΙΚΤΥΟ 1: Δίκτυο ψυχοκοινωνικής ενδυνάμωσης μαθητών και μαθητριών

Τα βασικά ερωτήματα αφορούσαν: (α) τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας όπως τις βίωσαν αλλά και τις εντοπίζουν στους/στις μαθητές/μαθήτριές τους οι εκπαιδευτικοί, (β) τον ορισμό της ψυχικής ευημερίας και ανθεκτικότητας, (γ) τα χαρακτηριστικά του ευάλωτου στα παιδιά όπως και τα χαρακτηριστικά των πιο ευπροσάρμοστων παιδιών, (δ) θετικές δράσεις σε ατομικό και σχολικό επίπεδο ή μέσα από την στήριξη σε κάποιο πρόγραμμα ΕΜ, και τέλος (ε) τα «κέρδη» της συζήτησης και του μοιράσματος/καλές πρακτικές και αποτελεσματικές εισηγήσεις.

Συμπερασματικά, τα εργαστήρια κατέληξαν στο ότι παρά το γεγονός ότι οι αρνητικές επιδράσεις αυτής της πολύ δύσκολης για όλους περιόδου ήταν και εμφανείς και έντονες (π.χ. μοναξιά, θλίψη, άγχος, απομόνωση, ανασφάλεια, κ.λπ.) τόσο για τους/τις εκπαιδευτικούς όσο και για τους/τις μαθητές/μαθήτριες, έγινε μια πολύ μεγάλη προσπάθεια αντιμετώπισής τους μέσα από την αλληλοϋποστήριξη, τη συνεργασία, την ανάληψη πρωτοβουλιών, την αλληλεγγύη. Οι εκπαιδευτικοί πρότειναν τρόπους που εφάρμοσαν και μοιράστηκαν καλές πρακτικές που στόχευαν στην ψυχική ενδυνάμωση και ευημερία, που είτε ατομικά, είτε σε ομάδα, είτε σε κάποιο δίκτυο στο πλαίσιο του προγράμματος Επαγγελματικής Μάθησης εφαρμόστηκαν προς απάμβλυνση των αρνητικών συνεπειών της πανδημίας στους/στις ίδιους/ίδιες, στο έργο τους και στα παιδιά.

• ΔΙΚΤΥΟ 2: Δίκτυο εκπαίδευσης ενηλίκων

Το κυριότερο μέρος της συζήτησης εστιάστηκε στις περιπτώσεις σχολείων που συμμετέχουν σε πρόγραμμα επαγγελματικής μάθησης των εκπαιδευτικών τους. Στο πλαίσιο του προγράμματος υποστήριξης της επαγγελματικής μάθησης των εκπαιδευτικών, στο οποίο συμμετέχουν για δεύτερη σχολική χρονιά το Εσπερινό Γυμνάσιο και Λύκειο Λεμεσού και το Εσπερινό Γυμνάσιο και Λύκειο Λευκωσίας με θέμα τις Τεχνικές Εκπαίδευσης Ενηλίκων πραγματοποιήθηκαν: από κοινού Σχεδιασμός Μαθήματος μεταξύ των συνάδελφων των δυο σχολείων: (στα Φιλολογικά, στα Μαθηματικά, στην Πληροφορική). Προηγήθηκαν διαδικτυακές συναντήσεις μεταξύ του Υποστηρικτή και των εκπαιδευτικών των δύο σχολείων και εστίασαν στις Τεχνικές Εκπαίδευσης Ενηλίκων όπως είναι η εισήγηση, οι ομάδες εργασίας, η μελέτη περίπτωσης, η υπόδυση ρόλων, οι ερωτήσεις – απαντήσεις και συζήτηση, ο καταιγισμός ιδεών, πρακτική άσκηση). Οι συγκεκριμένες τεχνικές ήταν προϊόν μάθησης των εκπαιδευτικών σε κοινές επιμορφώσεις των δυο σχολείων που είχαν προηγηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος της επαγγελματικής μάθησης. Αφού υλοποίησαν τα μαθήματά τους, συμπλήρωσαν ερωτηματολόγιο μέσω Google Forms. Επιτρέψτε μου να αναφέρω ένα θετικό στοιχείο, που έμαθαν οι συνάδελφοι από τα σεμινάρια που έτυχαν και το εφάρμοσαν στη διδασκαλία τους: Οι τεχνικές αυτές ενεργοποιούν σε σημαντικό βαθμό τη συμμετοχή των μαθητών/μαθητριών στη διαδικασία της μάθησης. Χρησιμοποιήθηκαν οι πιο πάνω τεχνικές αποφεύγοντας την κλασσική δασκαλοκεντρική μάθηση με απώτερο σκοπό την άμεση εμπλοκή των μαθητών και των μαθητριών.

Τέλος, συζητήθηκαν οι ιδέες που οι συνάδελφοι θα υιοθετούσαν στο σχολείο τους, για τη λειτουργία της δικτύωσης. Η ανταλλαγή απόψεων και εμπειρίας, η συνεργασία, οι κοινοί σχεδιασμοί, οι συνδιδασκαλίες και οι αλληλοπαρακολουθήσεις μαθημάτων, καθώς και ο αναστοχασμός σε σχέση με τους κοινούς στόχους, την πορεία του προγράμματος και τις δράσεις, δύναται να οδηγήσουν στην ανάπτυξη συναδελφικότητας και συνεργασίας με άλλα σχολεία.

• ΔΙΚΤΥΟ 3: Δίκτυο φοίτησης παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία στο σχολείο

Συζητήθηκε ότι η φοίτηση παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία στα σχολεία, λειτουργεί ως ένας μεγεθυντικός φακός ως προς την ανάδειξη των ανισοτήτων στην εκπαίδευση, καθώς και το γεγονός ότι πολλές φορές, οι κοινωνικές διαφορές και ανισότητες, στην περίπτωση των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία, ερμηνεύονται ως πολιτισμικές.

Τα ερωτήματα που συζητήθηκαν περαιτέρω στο εργαστήριο, αφορούσαν στους εξής προβληματισμούς:

• Πώς η κρίση της πανδημίας έκανε πιο ευάλωτα τα παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία;
• Πώς συλλογικά αναστοχαστήκαμε ή/και πώς δράσαμε για το θέμα της ένταξης των παιδιών ΜΜΕΒ εντός του σχολείου και την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας;
• Πώς τα δίκτυα σχολείων του θέματος αυτού στην ΥΕΜ διευκόλυναν την ανταλλαγή πρακτικών;
• Ιδέες και εισηγήσεις για περαιτέρω διάδραση και αλληλοστήριξη.

Ως προς τα πιο πάνω ερωτήματα, διατυπώθηκε η κοινή θέση ότι τα παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία είχαν περιορισμένη πρόσβαση στην τεχνολογία και σε εξοπλισμό, κάτι που δημιουργούσε άγχος και αγωνία σε αυτά. Υπήρξε όμως στα σχολεία αναστοχασμός ως προς τα προβλήματα αυτά, και μέσω της διάγνωσης αναγκών ανά πάσα στιγμή και την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων και προγραμμάτων, έγινε κατορθωτό να υπάρξουν λύσεις. Σημαντική ως προς αυτό, υπήρξε η αλληλοϋποστήριξη μεταξύ συναδέλφων, μέσω της συνεχούς ανταλλαγής ιδεών και πρακτικών και μέσω των δικτύων της ΥΕΜ, γι’ αυτό και κλείνοντας, καταγράφηκε η πρόταση για συνέχιση της εξ αποστάσεως επικοινωνίας και της αξιοποίησης της πλατφόρμας Moodle.

• ΔΙΚΤΥΟ 4: Δίκτυο στήριξης της συμπεριφοράς – ρουτινών

Τα ερωτήματα στα οποία εστίασε το εργαστήρι αφορούσαν τις δράσεις για υιοθέτηση κοινών ρουτινών, τη συνεργασία μεταξύ των μελών του σχολείου για τον σκοπό αυτό και τη συνεργασία μεταξύ των σχολείων. Στη συζήτηση τέθηκαν τα βασικά στοιχεία της έννοιας της δικτύωσης και τα ενδεχόμενη οφέλη από τη διαδικασία αυτή, εάν και εφόσον ικανοποιούνται τα κριτήρια επιτυχίας της.

Δόθηκε έμφαση στην αναγκαιότητα για κοινή νοηματοδότηση των δράσεων ενός σχολείου και στην αναγκαιότητα για κοινή πολιτική σε ό,τι αφορά πρακτικές στήριξης της συμπεριφοράς των μαθητών και μαθητριών. Διαφάνηκε ο πρωταρχικός ρόλος της ηγεσίας και η σημαντική συμβολή της στην εφαρμογή των ρουτινών. Είδαμε πώς κάθε σχολείο δημιουργεί διαφορετικό πλαίσιο συνεργασίας εντός, με ποικίλους τρόπους και τη διαδικασία μοιράσματος υποχρεώσεων σε ομάδες εργασίας των εκπαιδευτικών.

Όσον αφορά στη συνεργασία μεταξύ των σχολείων, οι εκπαιδευτικοί πρότειναν τρία βασικά βήματα τα οποία χρειάζεται να λάβουμε υπόψιν. Το πρώτο αφορά στη γνωριμία των σχολείων με κοινή θεματολογία και την παρουσίαση των δράσεών τους, ώστε να γίνει ανταλλαγή των ιδεών και απόψεων. Ακολουθεί η επιλογή των καλών πρακτικών και η σχεδίαση κοινών στόχων της ομάδας. Τέλος, μετά την ανταλλαγή και την εφαρμογή έπεται ο αναστοχασμός για το σχέδιο δράσης του εκάστοτε σχολείου με διαδικασίες αυτοαξιολόγησης.

Η συζήτηση ανέδειξε τις ευκαιρίες που προσφέρονται για μοίρασμα, εφαρμογή κοινών δράσεων και παραγωγή υλικού στα πλαίσια λειτουργίας ενός δικτύου. Επιπρόσθετα, εντοπίστηκε η δυσκολία μετάβασης από την ανταλλαγή ιδεών, στον αναστοχασμό και στην εφαρμογή νέων πρακτικών. Βασικά στοιχεία επιτυχίας, αποτελεί ο σχεδιασμός κοινών στόχων, οι σχέσεις των μελών του δικτύου και ο χρόνος που δίνεται για την εξέλιξή του.

• ΔΙΚΤΥΟ 5: Δίκτυο καλλιέργειας υπευθυνότητας

Από τη συζήτηση προέκυψε ότι η δικτύωση των σχολείων είναι σημαντική σε δύο επίπεδα. Στο ένα επίπεδο, η δικτύωση μπορεί να βοηθήσει στην ανταλλαγή καλών πρακτικών που εφαρμόζουν τα σχολεία τόσο στη σχολική μονάδα, όσο και στη συνεργασία με τους γονείς (η οποία, όπως τονίστηκε στο Εργαστήριο, είναι απαραίτητη για την επιτυχή εφαρμογή οποιουδήποτε προγράμματος καλλιέργειας υπευθυνότητας). Σε δεύτερο επίπεδο, η δικτύωση των σχολείων από διαφορετικές βαθμίδες που λειτουργούν σε μια περιοχή είναι αναγκαία για τον καθορισμό κοινών αξιών και πολιτικών σε σχέση με το θέμα της υπευθυνότητας. Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά θα καθοδηγούνται σε όλη τους τη σχολική πορεία προς τις ίδιες αξίες και αρχές.

• ΔΙΚΤΥΟ 6: Δίκτυο αξιοποίησης της τεχνολογίας

• ΔΙΚΤΥΟ 7: Δίκτυα γλώσσας και φιλαναγνωσίας

Γενικότερα, παρουσιάστηκαν και αξιολογήθηκαν ποικίλες προσπάθειες δικτύωσης που εφαρμόστηκαν, για θέματα γλωσσικής αγωγής και φιλαναγνωσίας, τόσο εντός όσο και μεταξύ σχολικών μονάδων, στο πλαίσιο της συμμετοχής στο Πρόγραμμα Υποστήριξης Επαγγελματικής Μάθησης.

Ειδικότερα, η συζήτηση στο εργαστήριο επικεντρώθηκε στον τρόπο με τον οποίο ιεραρχούνται οι στόχοι και οι ανάγκες της επαγγελματικής μάθησης των εκπαιδευτικών και των σχολικών μονάδων. Ο διάλογος ανέδειξε το γεγονός ότι η στοχοθεσία είναι μία συνεχής αναστοχαστική διαδικασία που προσαρμόζεται στα εκάστοτε δεδομένα του σχολείου, της τάξης, των εκπαιδευτικών, των μαθητών/μαθητριών και της πορείας του προγράμματος. Συζητήθηκε, επίσης, η προώθηση της συνεργασίας και της ανταλλαγής καλών πρακτικών, η ανάπτυξη συνεργασιών με άλλα σχολεία ή και φορείς. Τονίστηκε το γεγονός ότι η κοινή στοχοθεσία σε επίπεδο σχολείου και δικτύου σχολείων ενθαρρύνει πολλαπλές συνέργειες, επιτρέποντας βέβαια τη διαφοροποίηση ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε σχολικού πλαισίου, την ενεργοποίηση των εκπαιδευτικών που υιοθετούν διαφορετικούς ρόλους (π.χ., επιμορφωτή/επιμορφώτριας) και προωθεί την κουλτούρα του ανοιχτού σχολείου.

Ακολούθως, οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες εισηγήθηκαν καλές πρακτικές αναστοχασμού και αξιολόγησαν ως σημαντική την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, στο πλαίσιο ρευστότητας των τελευταίων μηνών, όπου αναδύθηκαν νέες προκλήσεις αλλά και δυναμικές προοπτικές. Πράγματι, οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες παραχωρούν δυνατότητες επικοινωνίας, συνεργασίας, ανταλλαγής απόψεων και υλικού σε επίπεδο σχολείου και δικτύων σχολείων.

Επιπλέον, στη συζήτηση αναδείχθηκε η σημασία των ευκαιριών δικτύωσης, κυρίως μεταξύ σχολείων με παρόμοιες εμφάσεις, ειδικά όσον αφορά στην ανταλλαγή ιδεών και καλών πρακτικών, την ανάπτυξη κοινών δράσεων, την παραγωγή και την ανταλλαγή υλικού, αλλά και τον αναστοχασμό για ανατροφοδότηση και κατάθεση προβληματισμών. Τέλος, οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες στο εν λόγω εργαστήριο αξιολόγησαν ως εποικοδομητική την ευκαιρία για συζήτηση θεμάτων, που αφορούν στη δικτύωση σχολείων, σε αναστοχαστικό πλαίσιο.